 |
|
|
|||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||
|
|
|
||||||
|
De seksueel onderdrukten In de 18e eeuw moet een filosoof eens tegen een tegenstander hebben opgemerkt: ‘Ik ben het niet eens met wat u zegt, maar altijd zal ik uw recht verdedigen óm het te zeggen, al zou dat mijn dood betekenen’. Deze fraaie woorden geven uitstekend weer welke geest er in de tijd van de verlichting heerste: het was een tijd waarin verzet rees tegen geestelijke en morele onderdrukking en waarin, voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid, opgeroepen werd tot vrijheid, gelijkheid en broederschap. De leiders van de Franse Revolutie stelden bovendien: ‘De vrije communicatie van gedachten en meningen is een van de kostbaarste rechten van de mens; iedere burger kan dus vrijelijk spreken, schrijven en drukken.’ In Europa was Frankrijk dus het eerste land waar, naar Amerikaans model, de ‘rechten van de mens’ als basis voor een grondwet werden aanvaard. In Nederland werd in 1795 het stadhouderschap afgeschaft en kwam de Bataafsche Republiek tot stand. Hierbij werden ook de rechten van de mens en van de burger geproclameerd. Naast vrijheid van spreken en persvrijheid betekende dat vrijheid van godsdienst. Inmiddels zijn deze vrijheden ook door vele andere landen overgenomen. In de afgelopen tweehonderd jaar zijn idealen als verdraagzaamheid, individualisme, het recht van zelfbeschikking en het recht op privacy in de wetgeving van de meeste moderne volken wel op de een of andere manier verwoord. In deze eeuw nog is er zelfs een Universele verklaring van de rechten van de mens opgesteld, waarin alle lidstaten van de Verenigde Naties plechtig verklaren dat zij deze idealen zullen steunen. De bevrijding van de mens is, tenminste in theorie, welhaast een feit. Iedereen weet dat de werkelijkheid er helaas heel wat minder rooskleurig uitziet. Officieel worden de beroemde woorden van die verlichte filosoof door tal van regeringen onderschreven, maar onofficieel wordt elke afwijkende overtuiging nog altijd gezien als verraad. In sommige moderne staten worden de mensen, ondanks het feit dat de overheid met de mond vrijheid predikt, meer onderdrukt dan in het meest onvrije koninkrijk in de middeleeuwen. Dat alles is natuurlijk algemeen bekend en we hoeven er hier dan ook niet verder op in te gaan. Maar niet iedereen beseft dat de tolerantie zelfs in de meest tolerante westerse landen niet voor ieder terrein van menselijk leven geldt. Er zijn met name twee soorten gedrag waarvoor nog absoluut geen vrijheid bestaat: druggebruik en seksueel gedrag. Niemand die een openbare functie bekleedt zal bereid zijn te zeggen: ‘Ik ben het er niet mee eens dat- u drugs gebruikt, maar altijd zal ik uw recht verdedigen om ze te gebruiken, al zou dat mijn dood betekenen’, of, ‘ik keur uw seksuele belangstelling niet goed, maar altijd zal ik uw recht verdedigen om die te hebben, al zou dat mijn dood betekenen’. De meeste mensen zouden zich aan dergelijke uitspraken ergeren. Drugs en sex blijven de grote taboes van onze beschaving. De laatste jaren zijn ook landen waar men vroeger tolerant was, maar die onder invloed van een westers land zijn komen te staan, bang geworden voor sex en drugs. Het is dan ook nauwelijks vreemd dat de veel geroemde ‘Universele verklaring van de rechten van de mens’ zwijgt over de zeggenschap van de mens over zijn eigen lichaam. Het document noemt alleen het ‘recht om te trouwen en een gezin te stichten’ en de vrije keuze van huwelijkspartner (artikel 16). Over het recht op seksuele voorlichting of seksuele zelfverwerkelijking, het recht op vrije keuze van een partner voor seksuele contacten, of van een vorm van seksueel gedrag, en het recht op anticonceptie of abortus, wordt niets gezegd. En dat komt niet omdat die zaken over het hoofd zijn gezien. Het is vrijwel zeker dat ook nu een officiële verklaring waarin deze rechten bevestigd zouden worden door de Algemene Assemblée van de Verenigde Naties nog met een grote meerderheid van stemmen zou worden verworpen. Er zijn te veel lidstaten die sex alleen maar willen toestaan binnen het huwelijk en met voortplanting als enig doel. Maar laten wij goed beseffen dat samenlevingen waar voortplanting als de enig toegestane functie van sex wordt gezien, hiermee tegelijk het meeste menselijke seksuele gedrag van tegenwoordig als abnormaal en deviant veroordelen. Masturberen, seksuele spelletjes van kinderen, seksuele experimenten van tieners, voorechtelijke sex, sex binnen het huwelijk zonder echte coïtus, homoseksuele relaties, seksueel contact met dieren, sex na de menopauze - deze en nog veel meer van dergelijke onschuldige vormen van seksueel gedrag zijn dan eigenlijk praktijken die niet getolereerd kunnen worden. Dat niet tolereren wekt dan bij iedereen weer schuldgevoelens en angsten op. En omdat het nooit helemaal lukt om iets te onderdrukken, is het praktisch onvermijdelijk dat er een dubbele moraal en een alom heersende hypocrisie ontstaat. Enge seksuele dogmatiek leidt altijd tot maatschappelijke conflictsituaties en zeer veel menselijk leed. Elders in dit boek hebben wij gezien hoe onze eigen westerse, joods-christelijke cultuur ten aanzien van seksualiteit lange tijd bijzonder streng is geweest, en in het westen is de seksuele hypocrisie dan ook groter dan in de meeste niet-westerse landen. Onze godvruchtige voorouders hebben ons een intolerantie nagelaten die moeilijk kan worden genegeerd en die ons leven tot op de dag van vandaag blijft vergiftigen. Zij lieten het niet bij het ophemelen van de deugden van de voortplanting, nee, zij namen de meest gruwelijke maatregelen tegen de ondeugden die niet op voortplanting waren gericht. Seksuele non-conformisten die elders zonder moeite werden geduld of daar zelfs in aanzien stonden, werden in bijbels Israël gestenigd, en in christelijk Europa gemarteld, verminkt, verbrand, of levend begraven.
DE GENEUGTEN VAN HET BADHUIS
(Boven) Een 16e eeuws openluchtbad met enkele paren die aan het eten, drinken, musiceren of vrijen zijn. Het paar rechts bestudeert ongeremd een partituur. (Hiernaast) 19e eeuwse Japanse houtsnede van een badhuis. De man links bewondert het lichamelijk schoon van een vrouw die hem hiertoe vrijelijk de gelegenheid biedt. Rechts op de voorgrond een jong paar dat elkaar innig omhelst.
SYMBOLEN VAN SEKSUELE ONDERDRUKKING In het heidense Griekenland werden homoseksuele mannen vroeger beschouwd als modelburger, maar voor mensen die in Jahweh en Christus geloven zijn zij altijd uitvaagsel geweest. Het Oude Testament eiste de doodstraf voor mannen die seksueel contact met elkaar hadden gehad, en de gedoopte Romeinse keizers, Spaanse inquisiteurs, Engelse vorsten en Amerikaanse kolonisten deden hetzelfde. Later, toen de godsdienst aan macht had ingeboet, werden homoseksuelen door psychiaters ziek genoemd en werd een behandeling ingesteld, meestal tegen hun wil, met schocktherapie, aversie- therapie, ‘psychochirurgie’ en castratie. En tenslotte, in Nazi-Duitsland, maakte het ‘gesundes Volks- empfinden’ dat homoseksuelen in concentratiekampen terechtkwamen, waar zij op hun kleding een roze driehoek moesten dragen. Zij werden bij duizenden vermoord en slechts een enkeling bracht het er levend af. In tegenstelling tot nazi-slachtof- fers ontvingen zij echter nooit een schadeloosstelling voor wat hun was aangedaan. Integendeel, men bleef hen doodzwijgen of zij kwamen opnieuw in de gevangenis terecht. In de meeste Amerikaanse staten geldt homoseksueel gedrag ook nu nog als een ernstig misdrijf en kunnen homoseksuelen nog tot lange gevangenisstraffen worden veroordeeld of als ‘seksueel psychopaat’ in een inrichting worden opgenomen. Ook al hebben zij nooit iets misdreven, toch kunnen zij niet immigreren of dienst nemen. Bovendien zijn er nog steeds christelijke kerken die tegen iedere verandering van deze wetten gekant zijn en die actie voeren tegen burgerrechten voor homoseksuelen. Dit soort dingen zijn altijd gedaan en worden nog steeds gedaan door mensen die natuurlijk ‘keurig’ zijn en die voor hun gedrag allerlei verheven motieven hebben. Hoe wreed of onterecht hun seksuele onderdrukking ook was, aan goede rationaliseringen heeft het hun nooit ontbroken. Deze kunnen variëren van eenvoudige godsdienstige dogma’s tot zeer uitgekiende pseudo-wetenschappelijke theorieën, maar welke vorm zij ook hebben, één ding hebben zij altijd gemeen: zij staan niet open voor logische kritiek. Ook al wordt steeds opnieuw bewezen dat zij onjuist zijn, men komt er iedere keer weer mee aan. Hun werkelijke functie is dan ook niet zozeer de sceptici te overtuigen, als wel het geweten te sussen van degenen die ermee komen, en dat is altijd wonderlijk goed gelukt. Om nog maar even op ons voorbeeld door te gaan, zo hoort men niet alleen bijbelcitaten tegen homoseksualiteit, maar ook verklaringen van ‘deskundigen’ dat homoseksualiteit het ‘voortbestaan van de mensheid bedreigt’ of ‘het huwelijk en gezin ondermijnt’. Het feit dat dergelijke beweringen aperte nonsens zijn is kennelijk geen enkel bezwaar. Al dikwijls is er op gewezen dat de islamitische en boeddhistische samenlevingen in Afrika en Azië, die bekend staan om hun tolerantie ten aanzien van homoseksualiteit, ook bekend staan om hun hoge geboortecijfer, hun stabiele huwelijken en hechte familieband. Iedereen weet dat de wereld overbevolkt dreigt te raken. Het is duidelijk dat het instituut van het huwelijk er niets bij zal winnen wanneer het voor homoseksuelen, die er geen belang bij hebben om het te laten slagen, verplicht wordt gesteld (om nog maar te zwijgen van het onrecht dat hun heteroseksuele partners hiermee wordt aangedaan). Aan de andere kant zijn er nooit steekhoudende argumenten aangevoerd waarom homoseksuelen geen nauwe band met hun familie zouden kunnen hebben en een waardevolle bijdrage aan het gezinsleven zouden kunnen leveren. Maar voor de onverdraag- zamen onder ons maakt dit alles geen enkel verschil. Omdat wat zij geloven niet is gebaseerd op rationele inzichten, zijn zij door niets van hun stuk te brengen. Voor wat dit soort seksuele onderdrukking betreft, hebben wij dus niet met een nuchter, weloverwogen oordeel te maken, maar met vooroordelen. De onderdrukking van homoseksuelen is misschien het meest sprekende voorbeeld, maar zo zijn er natuurlijk nog veel meer te geven. Het ‘voort- plantingsvooroordeel’ van onze seksuele moraal heeft altijd betekend dat vele minderheden onderdrukt zijn. Op bepaalde momenten en in verschillende mate zijn mensen met een ongebruikelijke seksuele belangstelling, mensen in inrichtingen, zwakken, gehandicapten en invaliden, bejaarden, kinderen en pubers, maar ook echtparen die een voorbehoedmiddel gebruikten of die hun seksuele contacten niet tot de coïtus beperkten, ook het slachtoffer van de heersende moraal geworden. Bovendien zijn alle vrouwen samen duizenden jaren lang gediscrimineerd door de ‘dubbele moraal’. Als wij alles bij elkaar optellen komen wij dan ook tot de conclusie dat de mensen die in onze samenleving seksueel onderdrukt worden bij elkaar veruit het grootste deel van de bevolking vormen. Dit idee moet ons te denken geven en is aanleiding tot een aantal fundamentele, verontrustende vragen. Bijvoorbeeld: waarom zou een maatschappij seksuele normen in het leven roepen en vervolgens in stand houden, als vast staat dat de meeste leden ze toch zullen schenden? Anders gezegd, waarom kiest de meerderheid van een bevolking er voor om onderdrukt te worden? Of, om een concreet voorbeeld te geven, waarom houdt het Amerikaanse volk er een zedelijkheidswetgeving op na waarmee vrijwel iedereen achter de tralies zou komen als aan die wetten werkelijk de hand zou worden gehouden? Waarom zou een heel volk zich een volk van bedrijvers van zedendelicten willen noemen? Waarom hebben wij er zo’n behoefte aan om ons schuldig te voelen? Wat steekt er achter die algemeen gevoelde drang om gestraft te willen worden? Wanneer dit soort vragen worden gesteld, staan de gebruikelijke ‘deskundigen’ natuurlijk ook met hun geprefabriceerde antwoorden klaar. De godsdienstige dogmatici komen met de ‘erfzonde’ of ‘Adams zondeval’ aan, en omdat dat zuiver een kwestie is van geloven, heeft het geen enkele zin om met tegenargumenten te komen. Hetzelfde idee in wereldse vorm wordt echter soms geopperd door mensen die zeggen dat perversie, destructie of agressie inherent is aan de ‘menselijke natuur’. Seksuele onderdrukking en zelfonderdrukking zouden dus niets anders zijn dan een uiting van algemeen menselijke neigingen, die misschien wel te betreuren zijn, maar die nu eenmaal onontkoombaar zijn. Maar deze onderstelling kan niet verklaren hoe het komt dat men elders vaak veel toleranter is. Momenteel wordt vaak een derde verklaring gegeven, waarin al onze seksuele problemen worden geweten aan de defecten in ons politieke en economische systeem. Kapitalisme, zo zegt men, leidt tot seksuele onderdrukking zoals droogte tot stof leidt; schaf het kapitalisme af en iedereen die seksueel wordt onderdrukt komt vrij! Helaas wordt dit naïeve idee weerlegd door het feit dat er in communistische landen als Albanië, Cuba, Rusland en de Chinese Volksrepubliek nog altijd seksuele onderdrukking bestaat, vaak nog meer dan in kapitalistische landen. Dus het feit dat de staat de macht krijgt over alle produktiemiddelen is nog geen garantie voor seksuele vrijheid. De sociale bevrijding van de ‘werkende klasse’ kan heel goed samengaan met hun seksuele onderdrukking. Uit dit laatste voorbeeld blijkt opnieuw dat seksuele verdraagzaamheid niet altijd hoeft te berusten op de goddelijke openbaring. Met te zeggen dat godsdienst de oorzaak is voor alle seksuele onderdrukking komen wij niet veel verder. Dan rest nog de verklaring van het feit dat sommige religies sex-ne- gatief zijn en andere niet. Zelfs de bijbel bevat voldoende materiaal voor een tolerante houding en dat materiaal wordt door progressieve joden en christenen in feite ook vaak geciteerd. Niettemin worden in het algemeen de seksueel positieve bijbelteksten genegeerd en worden de negatieve beklemtoond. Toch worden wél de voedingsvoor- schriften van Mozes nu door vrijwel iedereen verouderd genoemd, en voor sommige van zijn zedenwetten geldt hetzelfde, maar sommige van die wetten worden fel verdedigd, hoewel ze even verouderd zijn. Wat de diepere achtergronden voor die selectiviteit zijn is tot dusverre nooit duidelijk geworden. Er zit dus niet veel anders op dan wachten tot het moment dat er op dit gebied meer onderzoek is gedaan. Intussen hoeven wij de oorzaken van seksuele onderdrukking niet echt te begrijpen om het er niet mee eens te zijn en ons er tegen te verzetten. De schadelijke gevolgen ervan zijn té lang té duidelijk geweest. Het is indertijd altijd meer het zien van die gevolgen dan een bepaalde radicale karakterin- stelling geweest die gemaakt heeft dat verlichte mensen opkwamen voor meer seksuele verdraagzaamheid. In het begin van dit hoofdstuk hebben we even een 18e eeuwse filosoof aan het woord gelaten en de Franse Revolutie genoemd. De toentertijd opgestelde rechten van de mens kunnen ons nog altijd stof leveren om verder te emanciperen. De opstellers van de grondwet kenden de gevaren van kerkelijke en politieke tirannie en zorgden er daarom voor dat ook de rechten van dissidenten en non- conformisten werden beschermd. En in de laatste decennia heeft de bescherming van non-confor- misme zich ook geleidelijk uitgebreid tot het gebied van de seksualiteit. De seksuele rechten zijn dan weliswaar nog maar beperkt, ze kunnen de basis voor andere rechten vormen. De roep om meer seksuele vrijheid blijft in elk geval bestaan en wordt luider. Zelfs al zou een verdere vooruitgang tijdelijk worden tegengegaan, bijvoorbeeld door behoudende krachten in regering of parlement, dan nog zal men op den duur toe moeten geven, wil men tenminste de grondslagen in stand houden waaraan een parlementaire democratie haar bestaan dankt. In een democratisch land moeten de burgers autonoom zijn, en als het onmogelijk is om die burgers het recht op een eigen mening te ontzeggen, dan is het ook onmogelijk om hun het recht te ontzeggen om met hun lichaam te doen wat zij zelf willen. In de afgelopen jaren zijn verschillende seksuele minderheden duidelijker voor hun eigen rechten opgekomen. Doel is te trachten de meerderheid er toe te brengen hun vooroordelen op te geven. Want de seksuele onderdrukking in de samenleving is nog groot. Een aantal Amerikanen die beroepsmatig met seksuele problemen te maken hebben, hebben alle punten eens op een rij gezet in een algemene verklaring. Het resultaat is dat op initiatief van de seksuoloog L.A. Kirkendall, een aantal prominente onderzoekers op het gebied van de seksualiteit in het tijdschrift The Humanist(Jan./Feb. 1976) een New Bill of Sexual Rights and Responsibilitieshebben ondertekend. Hierin wordt onder meer een beroep op ons gedaan om ons ‘voortplan- tingsvooroordeel’ te laten varen en wordt het recht op vrije seksuele expressie bevestigd, zolang anderen daar tenminste geen schade van ondervinden of zolang dat niet in strijd is met de rechten van andere mensen. Kortom, in die verklaring wordt met betrekking tot de seksualiteit dezelfde vrijheid gevraagd die we met betrekking tot spreken, godsdienst en drukken zo vanzelfsprekend vinden. Tegen die seksuele bevrijding bestaat natuurlijk nog veel weerstand. Autoritaire politici, orthodoxe psychiaters, conservatieve burgergroeperingen en puriteinse kerkgenootschappen stellen dat een losser worden van onze seksuele normen tot moreel verval en uiteindelijk tot de ondergang van onze maatschappij zal leiden. Om die bewering kracht bij te zetten noemen zij meestal de neergang en het uiteindelijke verval van het Romeinse Rijk of een andere grote natie. Dit soort argumenten wordt echter door niet één historicus serieus genomen, omdat ze niet te bewijzen zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld geen statistische berekeningen over bepaalde veranderingen in het seksuele gedrag van de Romeinen tussen begin en einde van het keizerrijk. Het weinige dat we weten duidt bijvoorbeeld niet op een verandering van betekenis tussen de heerschappij van Nero (le eeuw na Chr.) en die van Constantijn (4e eeuw na Chr.). Rome viel in elk geval pas onder Romulus Augustus (5e eeuw na Chr.), meer dan honderd jaar nadat men tot het christendom en de daarmee gepaard gaande ascetische seksuele dogma’s was bekeerd. De heidense barbaren die de stad veroverden waren daarentegen seksueel veel minder geremd. In het Griekenland van de klassieke tijd, Italië gedurende de renaissance en Engeland onder Elizabeth was men, vergeleken met andere, minder beroemde beschavingen, tamelijk tolerant. Het valt dan ook te betwijfelen of seksuele onderdrukking voor iemand ooit gunstig is geweest. Vaak was het juist een kenmerk van steriele, verwerpelijke culturen als Stalinistisch Rusland en Nazi-Duitsland. Landen waar men het ideaal van de persoonlijke vrijheid is toegedaan zullen er geen moeite mee hebben hun koers te bepalen. Vroeg of laat zal men er inzien dat deze vrijheid zinloos is als vrijheid op seksueel gebied blijft ontbreken. Op de volgende bladzijden worden de problemen beschreven van enkele groeperingen die in onze maatschappij seksueel onderdrukt worden. Er is natuurlijk voldoende reden om ook vrouwen tot die groeperingen te rekenen. Maar aangezien vrouwen iets meer dan de helft van de wereldbevolking uitmaken en hun onderdrukking een uitvoeriger analyse vergt, komen zij in een aparte paragraaf elders in dit boek uitvoeriger aan de orde. (Zie ‘De mannelijke en vrouwelijke sociale rol’). Veel mensen behoren tot meer dan één groep, bijvoorbeeld de gehandicapte tiener, de gevangene met een ongebruikelijke seksuele belangstelling, of de bejaarde homoseksueel die in een psychiatrische inrichting is opgenomen. In dergelijke gevallen weegt de seksuele onderdrukking natuurlijk extra zwaar. |
