 |
|
|
||||||||
 |
||||||||||
 |
||||||||||
|
||||||||||
 |
||||||||||
|
|
|
|||
|
Geslachtsziekten Seksuele activiteit kan een van de gezondste en prettigste dingen zijn in een mensenleven. Jammer genoeg wordt het soms ook een bron van onnodig veel narigheid, die een enkele maal zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Zo hebben we in onze moderne maatschappij bijvoorbeeld nog altijd te kampen met een ernstig probleem dat in wezen opgelost had kunnen zijn, maar dat de laatste tijd zelfs weer in omvang toeneemt: de geslachtsziekten of venerische ziekten. De vage, poëtische term ‘venerische ziekten’ (letterlijk, ziekten toe te schrijven aan Venus) is een eufemisme voor een aantal besmettelijke ziekten die door intiem lichamelijk contact, met name seksueel contact, worden overgedragen. Ze worden vrijwel altijd opgedaan door seksueel contact met iemand die de ziekte al had, en tasten gewoonlijk eerst de organen aan waarmee het contact werd gemaakt. Alle geslachtsziekten hebben hun eigen symptomen maar worden op dezelfde manier overgebracht: door virussen of micro-organismen die op warme, vochtige oppervlakken goed gedijen, met name op de slijmvliezen van geslachtsorganen, mond en rectum. Buiten dit milieu gaan zij snel dood. Om die reden kunnen zij dan ook niet worden opgepikt van w.c.-brillen, deurknoppen en dergelijke (hoewel een hoogst enkele maal geslachtsziekten zijn opgelopen door contact met vuile sponzen, handdoeken, ondergoed en andere kledingstukken). Bij geslachtsgemeenschap echter zijn de omstandigheden voor het overbrengen van deze verwekkers ideaal. Besmetting met meerdere geslachtsziekten tegelijk is zeer goed mogelijk. Al deze ziekten zijn te genezen, maar immuniteit ontstaat nooit. Men kan alle geslachtsziekten steeds opnieuw krijgen. De meest voorkomende en gevaarlijkste geslachtsziekten zijn gonorrhoe en syfilis. Beide ziekten zijn al eeuwenlang bekend, maar tot het begin van onze eeuw was er eigenlijk geen genezing voor. Ze bleven niet alleen ongeneeslijk, maar door de steeds sterker wordende seksuele taboes werden ze tenslotte ook onbespreekbaar. Tot uiteindelijk in 1910 het eerste, althans gedeeltelijk, werkzame middel tegen syfilis werd ontdekt. Het heette Salvarsan, ook wel preparaat 606, en was een organische arsenicumverbinding. Pas met de komst van penicilline in de veertiger jaren was er een afdoende behandeling gekomen voor zowel syfilis als gonorrhoe. Nu blijkt deze wetenschappelijke doorbraak alléén niet voldoende te zijn geweest. Er is ook een drastische verandering van maatschappelijke opvattingen nodig. Vroeger, toen men van geslachtsziekten nog niet veel begreep, werden ze meer als moreel dan als medisch probleem gezien. Onverdraagzame geesten spraken van ‘het loon der zonde’ en vonden het een juiste straf voor een losbandig leven. Wie ‘netjes’ was kreeg geen geslachtsziekte. Ook vond men dat jonge mensen er niet te veel van moesten weten. Angst en onwetendheid moesten de kuisheid helpen bewaren. Er bestond zelfs het idee dat een goede geneeswijze tot te grote seksuele vrijheid zou leiden en dat de morele gezondheid van de samenleving hierdoor zou worden geschaad. Vergeleken met dit gevaar scheen het feit dat iemands lichamelijke gezondheid werd bedreigd van ondergeschikt belang. Deze en soortgelijke misvattingen leidden vaak tot een onverantwoord beleid, waarvoor we nu een hoge prijs betalen. Bovendien is door de ontdekking van nieuwe anticonceptiemethoden het condoomgebruik gedaald. Condooms boden tenminste nog enige bescherming tegen geslachtsziekten. Maar ook onvakkundige zelfmedicatie van onwetende patiënten in sommige landen heeft er toe bijgedragen dat zich nieuwe, sterkere gon- norrhoestammen hebben ontwikkeld, die zich - in ons tijdperk van intensief internationaal verkeer - snel over andere landen hebben verspreid. Door deze en andere factoren is het aantal gevallen van geslachtsziekten zó sterk gestegen dat we op dit moment rustig van een epidemie mogen spreken. Het is een epidemie die vooral jonge mensen schaadt, want onder tieners blijkt het aantal infecties het sterkst te stijgen. Omdat zij onvoldoende zijn voorgelicht weten zij vaak niets over oorzaken en symptomen van geslachtsziekten. Velen van hen realiseren zich dan ook niet dat ze besmet zijn en dus anderen kunnen besmetten. Sommige jonge mensen zijn ook te bang of te verlegen om zich te laten behandelen, want ze willen niet dat hun ouders zullen merken dat ze met iemand naar bed zijn geweest. (Dat geldt met name voor de Verenigde Staten, waar in sommige staten een arts geslachtsziekte bij een minderjarige niet mag behandelen zonder hiervan eerst de ouders in kennis te hebben gesteld. In Nederland geldt het beroepsgeheim van de arts ook tegenover minderjarigen). De gevolgen van een onbehandelde geslachtsziekte zijn echter veel erger dan een tijdelijke familiecrisis. Behandeling door de huisarts of de specialist waarnaar de huisarts verwijst, komt natuurlijk voor rekening van het ziekenfonds of de verzekering. Wie rechtstreeks, dus zonder verwijskaart, naar een huidarts of naar een ziekenhuispolikliniek voor huidziekten gaat, moet veelal de kosten zelf betalen; in sommige steden is behandeling echter altijd gratis. De behandeling is altijd vertrouwelijk. Sedert enkele jaren moet ieder geval van geslachtsziekte door de behandelend arts worden gemeld bij het ministerie van volksgezondheid. Dit is nodig om contacten op te kunnen sporen die eventueel ook moeten worden behandeld. Ook tegenover die andere mensen geldt natuurlijk de plicht tot geheimhouding. Als iedereen met deze maatregelen meewerkt is de strijd tegen de geslachtsziekten misschien nog niet helemaal verloren. Mensen die een geslachtsziekte hebben mogen geen seksueel contact meer hebben voordat ze genezen zijn. Ze moeten ook hun partners zeggen dat die zich moeten laten onderzoeken en, zo nodig, behandelen. Naast deze individuele bijdragen gaat het echter vooral om het volgende: onze maatschappij als geheel moet er voor zorgen dat iedereen die geslachtsrijp is, weet wat geslachtsziekte is - dus óók tieners. De laatste jaren is gelukkig veel gedaan om dit doel te bereiken. Zo is de GG en GD van Rotterdam een paar jaar geleden begonnen met het telefonisch - op een bandje - verstrekken van informatie over syfilis en gonorrhoe. Deze ‘geslachtsziekten-Iijn’ blijkt zeer intensief te worden gebruikt. Het telefoonnummer wordt gepubliceerd in de sexrubriek van een paar Rotterdamse kranten. Bij dit experiment werkt de GG en GD samen met de polikliniek voor geslachtsziekten van het Dijkzigtziekenhuis in Rotterdam en met de kruisverenigingen in Zuid- Holland. Eén verpleegkundige van deze verenigingen geeft de opbellers verdere informatie. Dit experiment is zo goed geslaagd dat inmiddels ook belangstelling is getoond door andere gemeenten. Zie voor behandeladressen achter in het boek. En bedenk: • Geslachtsziekten zijn ernstig en gevaarlijk. • Je kunt een geslachtsziekte hebben zonder datje het merkt. • Je kunt meerdere geslachtsziekten tegelijk hebben. • In een vroeg stadium zijn geslachtsziekten vlug te genezen. • Behandeling is in veel gevallen gratis. • Behandeling voor een geslachtsziekte gebeurt onder strikte geheimhouding. • Zelfmedicatie is nutteloos. • Een geslachtsziekte kan je steeds opnieuw krijgen. In de volgende alinea’s worden enkele basisfeiten van diverse geslachtsziekten beschreven. Gonorrhoe Gonorrhoe of een ‘druiper’ is de geslachtsziekte die tegenwoordig verreweg het meest voorkomt. Hij wordt veroorzaakt door een bacterie, de gonococcus, die wordt overgebracht via het slijmvlies van de geslachtsorganen, de mond, of het rectum. Buiten deze warme, vochtige plaatsen gaat de gonococcus snel dood. Het is daarom praktisch uitgesloten dat men de ziekte krijgt van w.c.-brillen, deurknoppen e.d., hoewel gebruik van besmette toiletartikelen (sponzen, washandjes) bij meisjes in de kinderleeftijd de ziekte weleens heeft overgebracht. Maar dat zijn hoge uitzonderingen. Symptomen Besmetting van de geslachtsorganen met gonorrhoe (door genitaal contact) wordt door de man gewoonlijk binnen 2 á 10 dagen gemerkt vanwege een plotseling branderig gevoel bij het plassen. Tegelijkertijd verschijnt er aan de penisopening een dikke, groengelige afscheiding (de ‘druiper’). Vrouwen merken soms lange tijd niets van de infectie. De eerste symptomen zijn dikwijls dezelfde als die bij de man: branderig gevoel en afscheiding. Maar soms ontbreken die verschijnselen. In dat geval merkt de vrouw niet dat ze besmet is. Op die manier riskeert ze niet alleen latere complicaties voor zichzelf, maar brengt ze de ziekte ook op anderen over zonder dat ze het weet. Keelinfectie met gonorrhoe (door oraal contact) kan verschijnselen geven die veel op die van gewone angina lijken, variërend van een kriebel in de keel tot flinke pijn bij het slikken. Vaak zijn er echter geen symptomen. Rectuminfectie met gonorrhoe (door anaal contact) kan jeuk, een branderig gevoel, bloedige en gelige afscheiding en pijn bij de ontlasting veroorzaken. Vaak worden deze verschijnselen verward met die van diarree of aambeien, en om die reden wordt met behandelen dikwijls te lang gewacht. Helaas ontbreken de symptomen soms. Wordt de gonorrhoe niet behandeld dan verdwijnen de eerste symptomen vanzelf. De ziekte breidt zich in het lichaam verder uit en veroorzaakt inwendige abscessen en arthritis. Door ontsteking van het inwendige genitaalstelsel kan, vooral bij vrouwen, steriliteit ontstaan. Het kind van een moeder die gonorrhoe heeft kan tijdens de bevalling worden besmet. Teneinde eventuele ooginfec- ties met gonococcen te voorkomen kunnen de oogjes van een pasgeborene worden ingedruppeld met een antiseptische vloeistof. Diagnose De diagnose gonorrhoe kan alleen door een arts met zekerheid worden gesteld. In de eerste plaats door middel van bacterieel onderzoek van materiaal dat hij van het besmette gebied, dus van de geslachtsorganen, de keel of het rectum heeft verzameld. Behandeling Gonorrhoe is een ernstige ziekte die in een zo vroeg mogelijk stadium moet worden behandeld. Voor de moderne geneeskunde is die behandeling simpel, snel en afdoende. Wanneer men er snel bij is, geneest gonorrhoe met penicilline in enkele dagen. Een enkele maal moet een ander antibioticum worden gebruikt. Genezing houdt echter niet in dat men immuun is. Gonorrhoe kan iedereen bij herhaling krijgen. Preventie De enige manier om zeker te zijn dat men niet met gonorrhoe wordt besmet is niet vrijen met een besmette partner. Omdat de ziekte tegenwoordig zo algemeen voorkomt en soms geen of niet merkbare verschijnselen geeft, houdt dit advies echter bijna totale seksuele onthouding in. Bij genitale of anale seksuele contacten kan men zich in ieder geval nog enigszins beschermen door gebruik te maken van een condoom en direct na afloop een plas te doen en de penis met water en zeep te wassen. Ook zaaddodende schuim of gelei in de vagina bieden enige bescherming. Misschien heeft het enig nut om na orale gemeenschap te gorgelen met een antibacterieel mondwater. Toch zijn al deze maatregelen op zijn hoogst van niet meer dan bijkomende betekenis. Seksueel actieve vrouwen doen er daarom goed aan regelmatig een vaginaal- uitstrijkje te laten maken. Mannen en vrouwen die regelmatig oraal geslachtsverkeer hebben moeten bovendien om een keeluitstrijkje vragen. In geval van anaal geslachtsverkeer is een rectale uitstrijk nodig. Bij mensen die een seksuele relatie met niet meer dan één partner hebben, is de kans op gonorrhoe natuurlijk veel kleiner dan bij mensen die vaak van partner wisselen. Syfilis Syfilis (of lues), ook wel ‘sief of ‘harde sjanker’ genoemd, is de gevaarlijkste van alle geslachtsziekten. Syfilis komt weliswaar veel minder voor dan gonorrhoe, maar zeldzaam is de ziekte niet. Syfilis wordt veroorzaakt door een micro-organisme, een spirochaete, die door intiem lichamelijk contact wordt overgebracht, met name door het contact tussen vochtige inwendige lichaamsdelen bij geslachtsgemeenschap. Buiten het menselijk lichaam blijft de spirochaete niet langer dan een paar seconden leven. Het is dan ook vrijwel uitgesloten dat men syfilis oploopt van w.c.-brillen, baden, handdoeken, beddegoed en dergelijke. Evenmin kan de ziekte via intacte huid worden overgebracht. Maar de spirochaete, die in slijmvliezen, speeksel, zaad of bloed van een besmette persoon kan voorkomen, is wel in staat via het geringste sneetje of schaafwond- je de huid binnen te dringen. Symptomen Het eerste symptoom van syfilis is binnen 10 á 90 dagen een niet pijnlijke zweer (sjanker) op de plaats waar de spirochaete het lichaam is binnengekomen. Dit kan vrijwel overal zijn, afhankelijk van het soort geslachtsverkeer: op of bij de geslachtsorganen, de mond, het rectum, of ergens anders. De zweer kan zowel groot en duidelijk als klein en onopvallend zijn. Als hij zich in de vagina of het rectum bevindt wordt hij soms niet opgemerkt. Helaas ontbreekt dit uitwendige symptoom ook weleens. Na verloop van tijd geneest de zweer in ieder geval vanzelf. Iemand die geïnfecteerd is kan dus ten onrechte denken dat hij genezen is. In werkelijkheid is nu echter het tweede stadium van de ziekte begonnen. In het tweede stadium van de syfilis zijn de spirochaeten in de bloedbaan gekomen en hebben zich over het hele lichaam verbreid. Het gevolg hiervan is uitslag, die gewoonlijk 3 á 6 weken na de besmetting begint. Die uitslag kan haast iedere vorm aannemen en zich over een klein of een groot huidoppervlak uitstrekken. In sommige gevallen blijft de uitslag weg. Zowel de uitslag als de zweer zijn besmettelijk. Soms gaan hele plukken haar verloren. Nadat de uitslag verdwenen is begint het derde stadium van de ziekte. Dit stadium kan van enkele maanden tot jaren duren. Een tijd lang kunnen de symptomen uitblijven. Toch is dit stadium het gevaarlijkst van allemaal, want de ziekte kan nu plotseling verschillende gebieden in het lichaam aantasten, normaal weefsel vernietigen en ernstige hartaandoeningen, blindheid, verlammingen, hersenletsel en tenslotte de dood tot gevolg hebben. Een kind kan al vóór zijn geboorte via het bloed van de moeder worden besmet. Vanwege dit risico moet het bloed van de aanstaande moeder al in het begin van de zwangerschap op syfilis worden onderzocht.
N.B.: De ziekte wordt verspreid door zowel heteroseksueel als homoseksueel contact. In de hier getoonde situatie ging het om in totaal 63 personen. Vierenveertig van hen hadden alleen heteroseksuele contacten; 16 van hen hadden uitsluitend homoseksuele contacten; 3 van hen hadden zowel heteroseksuele als homoseksuele contacten, (uit: Newsweek, 24 januari 1972)
Diagnose Alleen een arts kan de diagnose syfilis stellen, meestal door middel van bloedonderzoek. Behandeling Syfilis is een zeer gevaarlijke ziekte die in een zo vroeg mogelijk stadium moet worden behandeld. Gelukkig is de ziekte tegenwoordig makkelijk te genezen, hoewel schade die al is ontstaan vóór het begin van de behandeling niet te herstellen is. De behandeling bestaat gewoonlijk uit een aantal pe- nicilline-injecties. Een enkele maal moet een ander antibioticum worden gekozen. Om zeker te zijn van de genezing moet het bloed na afloop van de peni- cillinekuur nog een paar keer worden nagekeken. Genezing houdt niet in dat men immuun is. Syfilis kan iedereen bij herhaling krijgen. Preventie De enige manier om zeker te zijn dat men geen syfilis krijgt, is seksueel contact met een besmette partner vermijden. Maar omdat de symptomen soms niet duidelijk zijn en men de ziekte dus kan hebben zonder dat men het zelf weet, kunnen mensen die seksueel actief zijn zich het best beschermen door een regelmatig bloedonderzoek (eens per 3 á 6 weken). Voor een dergelijk onderzoek plus - indien nodig - behandeling, kan men terecht op de adressen die achterin het boek vermeld staan. Een condoom dragen bij genitale of anale geslachtsgemeenschap, na afloop plassen, met water en zeep wassen, zijn maatregelen die enige bescherming kunnen bieden. Voor het gebruik van zaaddodende schuim of gelei geldt hetzelfde.
Enkele tropische geslachtsziekten Er is nog een aantal geslachtsziekten die weliswaar minder vaak voorkomen, maar die toch niet onvermeld mogen blijven. Het meest zien we ze in tropische landen. Nu er echter zoveel meer wordt gereisd dan vroeger, kan het nuttig zijn om iets over deze ziekten te weten. Ulcus molle Ulcus molle of ‘weke sjanker’ is een bacteriële infectie die na enkele dagen één of meer grote, pijnlijke zweren geeft. De ziekte is goed te behandelen met antibiotica. Granuloma inguinale Granuloma inguinale is eveneens een bacteriële infectie die zweren veroorzaakt en die ook goed reageert op behandeling met antibiotica. Lymphogranuloma venereum Lymphogranuloma venereum is een infectie veroorzaakt door een virus. De ziekte geeft plaatselijk een zweer en de klieren in de lies zwellen op. Behandeling is goed mogelijk. Andere ziekten die door seksueel contact worden overgebracht Naast de ‘klassieke’ geslachtsziekten zijn er tal van andere ziekten die onder meer door seksueel contact kunnen worden overgebracht. Sommige van deze ziekten zijn zeer ernstig, bijvoorbeeld salmo- nellose, tyfus, amoeben-dysenterie en hepatitis. Hepatitis infectiosa kan bijvoorbeeld worden overgebracht door faecale besmetting tijdens oraal-anaal geslachtsverkeer (anilingus). Sommige virussen die hepatitis veroorzaken zitten in zaad en speeksel en kunnen dus ook door seksueel contact worden overgebracht. Het spreekt vanzelf dat al deze ziekten direct medisch moeten worden behandeld. Gelukkig zijn dit soort ernstige infecties relatief zeld zaam. In de volgende alinea’s worden uitsluitend de minder ernstige ziekten behandeld. Moniliasis Soms raakt bij vrouwen het ecologische evenwicht tussen de vele organismen die in de vagina leven verstoord. Deze verstoring kan vele oorzaken hebben, onder andere vaginaal-douchen, antibiotica- gebruik of pilgebruik. Maar er zijn meer oorzaken. Als gevolg hiervan kan een gist, Monilia genaamd, sterk gaan uitgroeien. De symptomen zijn jeuk, branderig gevoel, witte afscheiding met een typische geur en dikwijls een droge vagina. Door seksueel contact kan deze aandoening ook op een man worden overgedragen en een ontsteking aan de top van de penis veroorzaken. De man kan dan op zijn beurt de vrouw herinfecteren. Moniliasis komt vrij veel voor en heeft niet zulke ernstige consequenties als gonorrhoe en syfilis. De aandoening wordt lokaal behandeld. Trichomonas De Trichomonas vaginalis, een ééncellig organisme, komt bij veel mannen en vrouwen voor in de urethra en de blaas. Bij mannen zijn er doorgaans geen symptomen, maar bij vrouwen is er onder bepaalde omstandigheden een branderig gevoel bij het plassen en een wittige, schuimige vaginale afscheiding met een typische geur, Soms is de vagi- naalopening wat rood en gezwollen. Voor de aandoening worden beide partners behandeld met tabletten. Behandeling van beide partners is nodig omdat een man die Trichomonas bij zich draagt daar zelf weliswaar geen last van heeft, maar de aandoening wel zou kunnen overdragen op een vrouw. Besmetting met Trichomonas komt zeer veel voor. De aandoening geeft niet zulke ernstige complicaties als gonorrhoe en syfilis. Wratten bij de geslachtsorganen Deze wratten worden veroorzaakt door een virus. Besmetting vindt gewoonlijk plaats tijdens geslachtsgemeenschap en daarom verschijnen de wratten ook op of rond de geslachtsdelen of de anus bij zowel mannen als vrouwen. Ze zijn relatief eenvoudig en met succes te behandelen. Herpes progenitalis Herpes of blaasjesuitslag wordt veroorzaakt door een virus rond de lichaamsopeningen, met name rond mond en neus. Besmetting van deze plaatsen hoeft natuurlijk niet door seksueel contact te gebeuren. Herpes bij de geslachtsorganen wordt echter wel door seksueel contact overgebracht. De symptomen zijn pijnlijke zweertjes op of rond de uitwendige mannelijke of vrouwelijke geslachtsorganen of anus. De zweertjes kunnen een paar weken pijnlijk blijven en vervolgens spontaan genezen en verdwijnen. Dikwijls blijft de ziekte terugkomen. Een eenvoudige, effectieve behandeling bestaat niet. Toch moeten mannen en vrouwen die deze zweertjes op hun geslachtsorganen of anus ontdekken naar een dokter, om uit te sluiten dat er een andere, ernstiger ziekte in het spel is. Niet-specifieke urethritis Niet-specifieke urethritis is de naam voor een aantal infecties die soms aanleiding zijn tot een ontsteking met verschijnselen die sterk lijken op die van gonorrhoe: afscheiding en pijn bij het plassen. Deze ziekte is echter minder ernstig dan gonorrhoe en is vaak binnen een paar dagen te verhelpen. Schaamluizen Schaamluizen of ‘platjes’ leven en nestelen vooral in schaamhaar en kunnen dus door seksueel contact worden overgebracht. Een zeer enkele maal worden ze verkregen uit kleding of linnengoed. In ieder geval merkt men vlug genoeg dat men ze heeft, want ze veroorzaken hevige jeuk. Schaamluizen worden behandeld met een zalf of poeder, of met Prioderm lotion of shampoo. Deze preparaten zijn zonder recept bij de drogisterij of de apotheek verkrijgbaar. Eerst en vooral moet men zich echter in een warm bad goed wassen met zeep. Herbe- smetting kan worden voorkomen door schoon ondergoed te dragen. Besmette boven- en onderkle- ding moet worden gestoomd of gewassen en in een hete droger worden gedroogd. Schurft De jeuk bij schurft wordt veroorzaakt door een kleine mijt die zich in de huid ingraaft. Deze mijt kan door seksueel en ander lichamelijk contact worden overgebracht, maar ook door besmette kleding of lakens. Schurft wordt behandeld met een lokaal preparaat. |
|
|
 |