 |
|
|
|||||
 |
|||||||
 |
|||||||
|
|||||||
 |
|||||||
|
|
|
|||||
|
De mannelijke seksuele respons Ieder gezond mens is in staat om op een seksuele Prikkel te reageren. Hoewel deze reactie bij geen twee mensen op dezelfde manier verloopt, is het fysiologische grondpatroon voor alle mannen en vrouwen gelijk. Seksuele activiteit brengt in het menselijk lichaam nogal wat veranderingen teweeg: de hartslag wordt sneller, de bloeddruk hoger, bepaalde organen zwellen op, spieren trekken samen, klieren scheiden hun vocht af, en zo zijn er meer tekenen waaruit blijkt dat de seksuele opwinding toeneemt, tot het moment waarop de spanning breekt in een Prettig aanvoelende reeks spiersamentrekkingen, die we orgasme noemen. Deze lichamelijke veranderingen heeft de mens natuurlijk altijd al waargenomen. Maar wat er eigenlijk echt gebeurde werd tot voor kort vrijwel niet geweten. Het onderwerp werd gewoon niet objectief wetenschappelijk bestudeerd. Alleen al et idee dat men de verschillende seksuele responden zou observeren en meten werd in hoge mate waas gevonden. In deze situatie is inmiddels verandering gekomen. Het pionierswerk van wetenschapsmensen als Kinsey en zijn medewerkers van et Institute for Sex Research te Bloomington, Indiana, en Masters en Johnson van de Reproductive iology Research Foundation te St. Louis, Missouri heeft ons nieuwe inzichten verschaft en heeft aangetoond dat vele van onze traditionele opvattingen en veronderstellingen onhoudbaar waren, egenwoordig zijn er over de hele wereld onderzoekers die een bijdrage leveren tot een beter begrip van de menselijke seksuele respons. De mens kan vrijwel op ieder moment, op tal van manieren en door allerlei voorwerpen, seksueel geprikkeld raken. Dit kan gebeuren op ieder uur van de dag of de nacht, door het zien of aanraken van bepaalde personen of zaken, door bepaalde geuren of geluiden, en door gedachten, herinneringen of fantasieën. Omdat het aantal bronnen van seksuele opwinding zo enorm groot en gevarieerd is, is het niet eenvoudig een opsomming of indeling te geven, en dat zullen we in dit boek dan ook niet proberen. Toch is het misschien nuttig om in ieder geval vluchtig wat aandacht te besteden aan enkele van de meest bekende prikkels die aanleiding kunnen zijn tot een seksuele respons. Van alle menselijke zintuigen schijnt de tastzin voor erotische opwinding wel het belangrijkst. Via zenuwuiteinden in de huid en enkele dieper gelegen weefsels voelt de mens dat hij wordt aangeraakt. Omdat sommige delen van het lichaamsoppervlak veel meer zenuwuiteinden bevatten dan andere, zijn ze gevoeliger, en daardoor zijn ze soms met name gevoelig voor seksuele prikkels. Deze gebieden worden daarom ook wel erogene zones genoemd (letterlijk liefde-opwekkende zones, van het Griekse eros: liefde en genesthai: teweegbrengen, opwekken). De bekendste erogene zones zijn de glans van de penis bij de man en de clitoris en de kleine schaamlippen bij de vrouw, het gebied tussen de geslachtsorganen en de anus, de anus zelf, de billen, de binnenkant van de dijen, de borsten (vooral de tepels), de nek, de mond en de oren. Het betasten, strelen, kietelen, wrijven, slaan, kussen of likken van deze delen van het lichaam geeft vaak seksuele opwinding of maakt opwinding intenser. Deze respons is echter zeker geen automatisch verlopende zaak. Veel hangt af van de manier waarop iemand verder nog is voorbereid en op de omstandigheden waaronder de prikkeling plaats vindt. Een seksuele respons kan bijvoorbeeld helemaal uitblijven als een arts iemands erogene zones bevoelt tijdens lichamelijk onderzoek. Ook bij verkrachting is de kans op zo’n respons gering. Kortom, bij prikkeling door aanraking zijn psychologische factoren gewoonlijk van doorslaggevende betekenis. (Op deze regel zijn een paar uitzonderingen; in bepaalde gevallen reageert het lichaam reflexmatig op aanraking. Bijvoorbeeld een man met een bepaald ruggemergletsel krijgt een erectie wanneer iemand over de huid van zijn penis wrijft, hoewel deze prikkel niet door de hersenen wordt geregistreerd, dat wil zeggen het wrijven wordt niet gevoeld). Omdat ieder mens zijn eigen ervaringen heeft, worden meestal ook persoonlijke gevoeligheden ontwikkeld. Een negatieve herinnering kan maken dat men op aanraken totaal niet seksueel reageert. Er zijn ook mensen die tijdens een coïtus zo min mogelijk aangeraakt willen worden. Aan de andere kant kan er door prettige seksuele ontmoetingen vrijwel over het gehele lichaam een positieve gevoeligheid ontstaan en worden er allerlei nieuwe erogene zones ontdekt. Eigenlijk komt het er dus op neer dat iedereen voor zichzelf moet zien uit te vinden welke delen van het eigen lichaam (of van de partner) het prettigst op aanraken reageren.
DE SEKSUELE RESPONS BIJ DE MAN In onze tijd is de cyclus van de seksuele respons voor het eerst onderzocht en beschreven als de ‘orgastische formule’ door Wilhelm Reich. Hij was ook degene die met een indeling in vier fasen kwam: 1. de mechanische spanning, 2. de bio-elektrische lading, 3. de bio-elektrische ontlading en 4. de mechanische ontspanning. (W. Reich, Die Funktion des Orgasmus(1927) (1942). Nog niet zo lang geleden hebben Masters en johnson deze fasen nieuwe namen gegeven: 1. de opwindingsfase, 2. de plateaufase, 3. het orgasme en 4. de ontspanningsfase. Bovendien kwamen zij met het idee voor de invoering van een vijfde fase, de refractaire periode.
De meeste mensen weten best dat ze niet alleen door mensen of dingen die ze voelen seksueel opgewonden kunnen raken, maar ook door wat ze zien, horen, ruiken of proeven. De aanblik van een mooi lichaam, het geluid van een prettige stem, de geur van een parfum, de smaak van bepaald voedsel, of van lichaamsvocht van een partner, het kunnen allemaal sterke prikkels zijn. Maar het hangt er helemaal van af waar deze dingen iemand aan doen denken. Iemand raakt opgewonden door een bepaalde aanblik, een geluid, geur of smaak omdat hij daarbij moet denken aan een vroegere prettige seksuele ervaring. (Onprettige associaties hebben daarentegen een negatief effect en kunnen iemands seksuele opwinding afremmen of totaal doen verdwijnen). Uit dit alles blijkt dat erotische beelden, geluiden of geuren als zodanig niet bestaan. Ze worden alleen erotisch door bepaalde erotische ervaringen. Het is dan ook niet vreemd dat men zich in verschillende tijden en culturen aangetrokken heeft gevoeld tot zeer verschillende schoonheidsidealen, of dat een bepaalde muziek de een prikkelt en de ander onberoerd laat. (Zie ook ‘De ontwikkeling van seksueel gedrag’). In het algemeen zijn psychologische factoren voor de seksuele respons van de man erg belangrijk; velen raken alleen al bij de gedachte aan iets of iemand opgewonden. Sommige mensen kunnen zelfs door alleen maar over iets seksueels te fantaseren al een orgasme krijgen. Het schijnt echter dat erotische gedachten, fantasieën en verwachtingen op mannen meer effect hebben dan op vrouwen. De meeste vrouwen krijgen bij seksueel contact alleen een orgasme door continue lichamelijke prikkeling. (Zie ‘De vrouwelijke seksuele respons’). Misschien moet hier nog even worden opgemerkt dat bepaalde schijnbare seksuele responsen ook een oorzaak kunnen hebben die totaal niet seksueel is. Veel mannen weten bijvoorbeeld dat ze een erectie kunnen krijgen door iets zwaars op te tillen, of door het gevoel van een te volle blaas. Ook is er een ziekte, priapisme, waarbij een man zijn erectie op geen enkele manier kwijt raakt. Deze aandoening kan bijzonder pijnlijk zijn en kan de penis na verloop van tijd ernstig beschadigen. Een man die seksueel opgewonden is, zoekt naar ontspanning via een bepaalde activiteit. Het type activiteit dat hij kiest is natuurlijk afhankelijk van de omstandigheden. Maar hoe de keuze ook uitvalt, zijn lichaamsreacties volgen altijd hetzelfde patroon. Met andere woorden, fysiologisch maakt het totaal geen verschil of de seksuele respons wordt opgewekt door zelfbevrediging alleen, of door een vorm - ongeacht welke - van geslachtsverkeer. (Zie ‘Vormen van seksuele activiteit’). Psychisch kunnen deze ervaringen een heel verschillend effect hebben, maar de lichamelijke reacties blijven in principe onveranderd. De fysiologische reacties bij verschillende mensen en zelfs bij een en dezelfde mens, zijn echter nooit volledig identiek. Mensen zijn geen machines die allemaal op dezelfde lopende band in elkaar zijn gezet. Een algemene beschrijving van de menselijke seksuele respons kan dan ook alleen maar ‘algemeen’ zijn. De specifieke reacties van een bepaalde persoon verlopen nooit helemaal volgens het schema. (Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld een orgasme krijgen en ejaculeren met een slappe penis). De volgende korte beschrijving moet dan ook niet als norm of ideaal worden gezien waar iedereen naar moet streven. Het is alleen de bedoeling enige opheldering te geven over een onderwerp dat lange tijd duister is geweest en mannen zowel als vrouwen wat elementaire kennis bij te brengen over bepaalde lichaamsfuncties. De vier fasen van de menseiijke seksuele respons. In een vorige paragraaf is al vermeld dat het lichamelijke verschil tussen mannen en vrouwen niet erg groot is. Het is dan ook niet zo vreemd dat ook hun seksuele reacties veel op elkaar lijken. Er zijn wel een paar duidelijke verschillen, maar die zijn niet essentiëel. We mogen daarom rustig spreken van een fundamentele menselijke seksuele respons en van mannelijke en vrouwelijke varianten hierop. Tijdens seksuele activiteit ondergaat het menselijk lichaam een aantal fysiologische veranderingen die een bepaald, vast patroon hebben. Eenvoudig gezegd gaat het bij dit patroon in feite om eerst het opbouwen en dan het loslaten van spanning. Maar om het proces in kwestie beter te kunnen begrijpen, is de seksuele respons door diverse onderzoekers niet in slechts twee, maar in drie of vier verschillende fasen onderverdeeld. Men moet hierbij natuurlijk wel bedenken dat iedere menselijke seksuele ervaring een aaneengesloten geheel is, dat een opsplitsing in stadia en fasen altijd kunstmatig is en tamelijk willekeurig. Ze geven ons echter wel een beter inzicht in de vele manieren waarop ons lichaam op seksuele prikkels reageert. Voor de volgende beschrijving van de mannelijke seksuele respons is uitgegaan van de vier-fasen indeling van Masters en Johnson. Hoewel deze indeling misschien nog veel beter kan worden uitgewerkt en de terminologie in de toekomst nog voor verbetering vatbaar zal blijken, is het Masters en Johnson-mo- del voor ons doel heel geschikt. (Voor de toepassing van dit model bij vrouwen zie ‘De vrouwelijke seksuele respons’). 1. De opwinding Seksuele opwinding kan vrij onverwacht en snel ontstaan, vooral bij jonge mannen, maar kan ook geleidelijk worden opgebouwd. Sommige mensen zoeken met opzet steeds afleiding, om het gevoel dat ze opgewonden raken zo lang mogelijk te laten duren en er zoveel mogelijk van te genieten. Vooral in een vroeg stadium kan seksuele opwinding door invloeden van buitenaf, bijvoorbeeld door een plotselinge schrik, gemakkelijk worden afgezwakt. Maar naarmate de spanning groter wordt, heeft zo’n negatieve invloed steeds minder effect. Men heeft zich minder goed in bedwang, en de remmingen die er gewoonlijk zijn, blijken verdwenen. Het duidelijkste teken van seksuele opwinding bij de man is de erectie. De drie inwendige sponsachtige structuren (de twee corpora cavernosa en het corpus spongiosum) raken gevuld met bloed, waardoor de penis omhoog komt en stijf wordt. Tegelijkertijd trekken de gladde spieren van het scrotum samen. De scrotumwand wordt dikker, en de testikels worden tegen het lichaam aangetrokken door het samentrekken van de zaadstrengen.
Hier wordt in vier afbeeldingen de seksuele respons van de mannelijke geslachtsorganen volgens Masters en Johnson weergegeven. In feite is het gehele lichaam bij deze respons betrokken. (Zie voor een uitgebreide beschrijving de voorgaande tekst). Met het toenemen van de seksuele opwinding wordt ook de spierspanning groter. Tegelijkertijd wordt de hartslag sneller en stijgt de bloeddruk. Naast deze verschijnselen hebben sommige mannen een sex flush,een term die wij zullen vertalen als ‘sex-blos’. Dat wil zeggen hun huid kleurt rood, te beginnen bij de onderbuik; vervolgens spreidt de blos zich uit over de nek, het gezicht en soms, tenslotte, over schouders, armen en dijen. Het begin van deze sex-blos valt pas laat in de opwin- dingsfase, of vaak pas in de plateaufase. Bij veel mannen ontbreekt de sex-blos. Voor een ander verschijnsel geldt eveneens dat het dikwijls ontbreekt: het overeind komen van de tepels. Bij sommige mannen komt deze ‘tepelerectie’ tot stand door rechtstreekse prikkeling van de borsthuid. Gewoonlijk komen de tepels pas tegen het einde van de opwindingsfase overeind; ook in de volgende fasen blijven ze stijf. Eén ding mag hier niet onopgemerkt blijven: soms lukt het een man niet zijn erectie te krijgen of te houden, al is hij opgewonden en wil hij de coïtus graag. Het spreekt vanzelf dat hij in dat geval ook niet aan de overige fasen van de seksuele respons toekomt. Het ontbreken van een erectie kan vele oorzaken hebben, maar meestal is er in een bepaalde situatie wel een aanwijsbare oorzaak voor te vinden. Beide partners moeten zich er niet druk over maken en kunnen misschien gaan vrijen op een manier waarbij de penis niet stijf hoeft te zijn. Gewoonlijk is er geen enkele reden tot ongerustheid. Maar als deze situatie zich vaak of gedurende langere tijd voordoet, is het verstandig om eens de hulp van een vakman of vakvrouw in te roepen. (Zie ‘Seksueel onvermogen’).
2-De plateaufase De plateaufase is in feite niet meer dan een voortzetting van de opwindingfase. Het woord plateau Wordt gebruikt om aan te geven dat de opwinding een bepaald niveau heeft bereikt dat tot het moment van orgasme gehandhaafd blijft. Als de seksuele opwinding eenmaal in dit stadium is geko- men, is de man niet gemakkelijk meer af te leiden, maar gaat hij geleidelijk aan steeds minder letten oP wat er in de omgeving gebeurt. Naarmate de seksuele prikkeling toeneemt wordt de spierspan- ning in het gehele lichaam groter, zowel de gewilde ^Is de spontane spierspanning. Ondertussen wordt de hartslag steeds sneller, blijft de bloeddruk stijgen en gaat de ademhaling steeds vlugger, ydens de plateaufase doen zich aan de penis zelf - le nu in erectie is - geen veranderingen van bete- enis voor. Maar de testikels zwellen duidelijk op fn worden dicht tegen de buik aangetrokken. De ulbourethrale klieren (de klieren van Cowper) scheiden enkele druppels helder vocht af die aan et uiteinde van de penis kunnen verschijnen. (Zo’n druppel bevat soms een paar verdwaalde zaadcellen. Als men geen zwangerschap wil moet men hier terdege rekening mee houden. Zie ook ‘Anticonceptie - Terugtrekken’). Er kan nu een begin zijn van de eerder genoemde sex-blos, of als deze er al was, wordt hij duidelijker. Niet alle mannen hebben echter een sex-blos. Sommige mannen hebben er alleen af en toe een. Voor de tepelerectie geldt hetzelfde. Maar als de tepels tijdens de plateaufase rechtop zijn gaan staan, blijven ze dat ook in de volgende fasen doen.
3. Het orgasme Een orgasme (Grieks orgasmos:wellustige opwinding) is het plotseling loslaten van alle spier- en zenuwspanning op het toppunt van de seksuele opwinding. Het is het meest intense lichaamsgenot dat de mens kan hebben en het is een ervaring die voor mannen en vrouwen in grote lijnen gelijk verloopt. Een orgasme duurt niet langer dan een paar seconden en wordt gevoeld als een korte kramptoestand of, beter gezegd, als een snelle reeks spiersamentrekkingen in het hele lichaam, met totale ontspanning daarna. Bij geslachtsrijpe mannen gaat het orgasme vergezeld van de ejaculatie (Latijn: uitstorting) van zaadvocht. Omdat vrouwen geen zaadvocht maken, hebben ze ook geen ejaculatie. Maar in ieder ander opzicht verloopt het gehele fysiologische proces min of meer op dezelfde manier als bij mannen.
(5. REFRACTAIRE PERIODE) Bij mannen begint een orgasme met een aantal spontane, ritmische samentrekkingen van de geni- taalbuisjes, de bijbehorende organen (zaadstrengen, zaadblaasjes en prostaat), de urethra, de spieren aan de basis van de penis en tenslotte van de penis zelf. De eerste drie á vier sterke samentrekkingen duren bij elkaar minder dan een seconde, maar naarmate ze zwakker worden, wordt de tussentijd langer. Door deze samentrekkingen wordt het verzamelde zaad met een paar krachtige, snelle straaltjes via de urethra naar buiten geperst. Soms wordt het ver weggespoten, soms stroomt het vrij kalm weg. De kracht van een ejaculatie heeft niets met iemands lichaamskracht of mannelijkheid te maken. De hoeveelheid zaad die bij een orgasme naar buiten wordt geperst bedraagt gewoonlijk een theelepel vol. Bij meerdere ejaculaties kort na elkaar wordt de hoeveelheid zaadvocht per keer steeds minder. De samentrekkingen van de geslachtsorganen en het ejaculeren van zaad zijn de meest opvallende kenmerken van een orgasme. Maar ook de rest van het lichaam doet aan het orgasme mee. De sluitspieren van de anus trekken bijvoorbeeld tegelijk met de bovengenoemde organen ritmisch samen. In feite is er voor het orgasme in het gehele lichaam een geweldige spierspanning. Ademhaling en hartslag raken sterk versneld en ook de bloeddruk wordt nog hoger dan in de plateaufase. Het orgasme bestaat hieruit dat deze algehele spanningstoe- stand plotseling, in een aantal samentrekkingen, tot ontlading komt. De zaadlozing is bij dit hele gebeuren niet meer dan een bijkomstigheid. Orgasme en ejaculatie zijn twee verschillende processen. Hoewel voor mannen geldt dat ejaculeren zonder orgasme niet mogelijk is, kan een man heel goed een orgasme hebben zonder ejaculatie. Het duidelijkste voorbeeld hiervan is het orgasme van jongens vóór de puberteit. Hun inwendige geslachtsorganen zijn nog niet genoeg ontwikkeld om zaad te maken en dus valt er niets te ejaculeren. Maar jongens kunnen wel een orgasme krijgen. Ook bij volwassen mannen komt de ejaculatie soms een paar seconden later dan het orgasme en blijven het dus twee gescheiden zaken. Mannen die in staat zijn om in korte tijd meerdere orgasmes te hebben, kunnen enige tijd zonder zaad komen te zitten en dus ophouden met ejaculeren, hoewel ze toch orgasmes blijven krijgen. Maar let wel: er zijn niet veel mannen die direct achter elkaar meerdere orgasmes kunnen krijgen, en doorgaans zijn het alleen jonge mannen. Bij vrouwen komen meerdere orgasmes kort na elkaar veel vaker voor. Sommige mannen zeggen dat ze een orgasme zonder ejaculatie hebben tijdens een zogenaamde coïtus reservatus, een seksuele techniek die ook wel ‘karezza’ wordt genoemd. Bij het toepassen van karezza probeert de man zijn stijve penis nadat hij deze in de vagina heeft gebracht, zo min mogelijk te bewegen. De partners streven hierbij vooral naar geestelijke eenheid, en men zegt dat men zo een langdurige toestand van groot geluk doormaakt, met meerdere orgasmes achtereen. Het lijkt echter waarschijnlijk dat in ieder geval de man niet verder komt dan de plateaufase en dat hij daar voldoende bevrediging in vindt. Zijn ‘orgasmes’ - zo noemt hij de hoogtepunten van deze coïtus - zijn niet gelijk aan het hier besproken fysiologische gebeuren. Tenslotte is er nog een bijzonder verschijnsel dat retrograde ejaculatie heet, maar dat niet veel voorkomt. Bij een retrograde ejaculatie werken bepaalde inwendige spieren dusdanig dat het zaad niet naar buiten wordt geperst, maar naar binnen, de blaas in. Het zaad wordt later met de urine geloosd. Uitwendig wordt van een ejaculatie niets gemerkt. Er zijn mannen die beweren dat ze deze bepaalde spierreactie bij zich zelf onder controle hebben en hem gebruiken als een vorm van anticonceptie. Deze vorm van ejaculeren komt vaker voor bij verslapping van de blaassluitspier en na wegnemen van de prostaat. 4-De ontspanning Na het orgasme worden de geslachtsorganen (en daarmee het gehele lichaam) na vrij korte tijd snel weer zoals ze waren in niet opgewonden toestand. De duur van deze zogenaamde ontspanningsfase is direct evenredig aan die van de opwindingsfase. De ysiologische verandering die in deze periode het duidelijkst zichtbaar wordt, is het verdwijnen van de erectie. Dit verloopt in twee stadia. Direct na de ejaculatie verliest de penis grotendeels zijn erectie, maar houdt toch nog enige tijd een zekere stijfheid, anger naarmate de opwindings- en plateaufase ebben geduurd. Niet-seksuele bezigheden of situaties kunnen ook maken dat het kwijtraken van de erectie heel snel gaat. Ook de eerder genoemde sex-blos verdwijnt snel. Als de tepels rechtop zijn gaan staan, blijven ze dit nog geruime tijd doen. De spierspanning in het lichaam neemt geleidelijk af. Ademhaling, hartslag en bloeddruk worden weer normaal. Sommige mannen gaan direct na de ejaculatie flink transpireren, meestal uitsluitend aan voetzolen en handpalmen. Tenslotte moet nog worden gezegd dat er bij de man direct na een orgasme een zogenaamde refrac- taire periode, een herstelfase, is. In deze periode is hij niet in staat om op een nieuwe seksuele prikkel te reageren, dat wil zeggen kan hij niet voor de tweede maal een erectie of orgasme krijgen. Bij jonge mannen duurt deze refractaire periode doorgaans maar kort, op latere leeftijd wordt hij langer. Ook vrouwen hebben soms een refractaire periode, hoewel de meeste vrouwen wel in staat zijn tot het snel achtereen hebben van meerdere orgasmes. De seksuele respons bij de oudere man Veel mensen denken dat sex alleen iets is voor jonge mensen. Sommigen kunnen zoch onmogelijk voorstellen dat oudere mensen nog belangstelling kunnen hebben voor zoiets als seksualiteit. Dit idee is echter in strijd met de biologische werkelijkheid. Mannen noch vrouwen hoeft het aan goede seksuele relaties te ontbreken, alleen maar omdat ze niet jong meer zijn. De hierboven beschreven seksuele respons verandert niet noemenswaardig. Oudere mensen zijn natuurlijk iets minder sterk en reageren niet meer zo snel. Een man van zestig loopt niet meer zo hard en zo ver als toen hij twintig was. Maar dat wil niet zeggen dat hij helemaal niet meer hard kan lopen. Als hij regelmatig heeft getraind kan hij misschien nog beter joggen dan een jongere, ongetrainde man. Voor sex geldt hetzelfde. Mannen die hun hele leven seksueel actief zijn geweest kunnen erop rekenen dat ze dit tot op hoge leeftijd zullen kunnen zijn. Toch moeten zij zowel als hun partners weten dat ze, voor wat betreft de eigenlijke seksuele respons, met enkele kleine veranderingen rekening moeten gaan houden. De grootste verandering doet zich voor in de opwindingsfase. Oudere mannen hebben gewoonlijk meer tijd nodig om een erectie te krijgen. Ook is hun erectie niet meer zo totaal als vroeger. Maar dat betekent allerminst dat ze minder plezier gaan beleven aan sex. In vergelijking met jongere mannen is de oudere man in de plateaufase zelfs in het voordeel, omdat hij zijn erectie veel langer vol kan houden. De aandrang tot ejaculeren wordt met het klimmen der jaren minder sterk. De oudere man is veel meer in staat zelf het tijdstip van zijn orgasme te bepalen en heeft dus meer kans dat hij ook zijn partner echt bevredigt. De overige verschillen in seksuele respons bij oudere en jongere mannen zijn uitsluitend het gevolg van de vermindering van lichaamskracht. Voor de intensiteit van de seksuele bevrediging hoeft dit geen gevolgen te hebben. Net als voor de fysiologische reacties in de andere fasen, die allemaal wat minder intens worden dan vroeger, geldt ook voor het orgasme dat het wat minder explosief en krachtig verloopt. De ejaculatie wordt wat zwakker en de erectie verdwijnt vrijwel onmiddellijk. Bovendien wordt de refractaire periode langer, dat wil zeggen een oudere man heeft meer tijd nodig voordat hij weer op een nieuwe seksuele prikkel kan reageren dan een jongere man. |
|
|
 |